Kraj |
Polska |
Stolica |
Warszawa |
Waluta |
Złoty (PLN)
1złoty = 100groszy |
Rok wydania |
1.08.2014 |
Wartość |
5,20zł |
Opis |
Znaczek
został wydany z okazji 70. rocznicy wybuchu Powstania
Warszawskiego.
|
Powstanie
warszawskie, walka zbrojna przeciw okupantowi niemieckiemu
podjęta w Warszawie przez oddziały AK w ramach planu Burza.
21 VII 1944 w obliczu zbliżania się do Warszawy armii radzieckiej
dowódca AK generał Tadeusz Komorowski (Bór) podjął
decyzję o powstaniu zaakceptowaną w kilka dni później przez
delegata Rządu RP na Kraj J.S. Jankowskiego (Sobola).
Miasto
Warszawa przedzielone jest przez największą polską rzekę -
Wisłę na dwie części. Na prawym brzegu Wisły leży dzielnica
Praga. Większość dzielnic usytuowana jest na lewym brzegu Wisły.
Są to: Wola, Żoliborz, Stare Miasto, Śródmieście Północne i
Południowe, Ochota, Mokotów, Powiśle i Czerniaków.
(mapa
Warszawy z 1933 r)
Przed
wojną Warszawę nazywano Paryżem Północy. Było to piękne,
tętniące życiem miasto. W 1939 r. stolica Polski liczyła
1.289.000 mieszkańców, w tym około 32% Żydów.
(widok
Warszawy z 1932 r.)
1
września 1939 r. Niemcy hitlerowskie zaatakowały Polskę
rozpoczynając II wojnę światową. 17 września 1939 r. Polska
została zaatakowana ze wschodu przez drugiego agresora - Rosję
sowiecką. 27 września 1939 r., po 3-tygodniowej obronie, Niemcy
wkroczyli do Warszawy. Rozpoczął się 6-letni mroczny okres
okupacji.
W
1944 r. teren Warszawy i okolic był podzielony na VII Obwodów Armii
Krajowej, w których działały zorganizowane struktury podziemnej
armii. Wobec zbliżającego się frontu sowieckiego w dowództwie
Armii Krajowej zapadła decyzja o podjęciu otwartej walki zbrojnej w
stolicy. Cel akcji był dwojaki: związanie walką sił niemieckich,
co ułatwiłoby Rosjanom zdobycie Warszawy oraz objęcie władzy
przez polskie struktury administracyjne w momencie wkraczania
Sowietów.
(obwody
AK w Warszawie)
Rozpoczęcie
powstania
Datę
rozpoczęcia walk ustalono na 1 VIII 1944 na godzinę
17.00. W pierwszych walkach powstania wzięło udział ok. 23
tys. żołnierzy. AK dysponowała w Warszawie ok. 50 tys. ludzi, z
czego jedynie ok. 10% było uzbrojonych, niemal wyłącznie w broń
krótką. Do żołnierzy AK dołączyły jednostki Narodowych Sił
Zbrojnych (800 żołnierzy) i AL (500 żołnierzy), czynny udział w
powstaniu wzięła ludność cywilna miasta.
Niemcy
dysponowali w Warszawie garnizonem liczącym ok. 20 tys. żołnierzy
i policjantów, który mógł być wspierany przez jednostki udające
się na front niemiecko-radziecki. Od 4 sierpnia do niemieckiego
garnizonu napływały posiłki, z których sformowano korpus liczący
ok. 25 tys. żołnierzy, dowodzony przez generała E. von dem Bacha.
W sumie w tłumieniu powstania warszawskiego wzięło udział ok. 50
tys. żołnierzy niemieckich.
Dowódcą
powstania mianowano pułkownika (od 14 września generała brygady)
A. Chruściela (Montera). Do 3 sierpnia w rękach polskich znalazła
się większa część Śródmieścia z Powiślem, Stare Miasto,
Żoliborz, Mokotów i 3 enklawy na Ochocie. Nie zdołano jednak
opanować Cytadeli, Dworca Gdańskiego i lotniska na Okęciu.
Wg
udokumentowanych źródeł polscy żołnierze mieli do dyspozycji:
1.000
karabinów zwykłych
300
pistoletów maszynowych
60
ręcznych karabinów maszynowych
7
ciężkich karabinów maszynowych
35
karabinów przeciwpancernych i Piatów
1.700
pistoletów zwykłych
25.000
granatów
Zapasy
amunicji były przewidziane na kilkudniową walkę.
Oznaczało
to w praktyce, że uzbrojony był co 10 powstaniec. Pozostali mogli
liczyć na broń zdobyczną lub przejętą po poległych kolegach.
Przeciwnik
w łącznej sile około 50.000 niemieckich żołnierzy, żandarmów,
policjantów, oraz rosyjskich i azjatyckich renegatów dysponował
miażdżącą przewagą uzbrojenia. W dyspozycji miał czołgi,
samoloty, pociągi pancerne, artylerię, miotacze min, dużą ilość
broni maszynowej.
(Sytuacja
w Warszawie w pierwszym tygodniu walki)
Walki
na Pradze i na Woli
Już
2 sierpnia załamało się powstanie na Pradze, silnie obsadzonej
przez przyfrontowe jednostki niemieckie. Niemcy zachowali kontrolę
nad wszystkimi liniami kolejowymi i mostami na Wiśle. 5 sierpnia
inicjatywa przeszła w ręce niemieckie. Rozpoczęte w tym dniu
uderzenie na Wolę i Ochotę miało na celu przebicie arterii
komunikacyjnych na linii wschód-zachód i połączenie się z
walczącymi w okrążeniu w rejonie ratusza i Ogrodu Saskiego
oddziałami generała R. Stahela.
(Trasa
przejścia kanałami ze Starówki do Śródmieścia)
Zgodnie
ze specjalnym rozkazem A. Hitlera, Niemcy w kontrolowanych przez
siebie dzielnicach stosowali bezwzględny terror. Po przeniesieniu
Komendy Głównej AK na Stare Miasto oddziały walczące na Woli
wycofały się kanałami do Śródmieścia. 6 sierpnia Niemcy odcięli
Stare Miasto od Śródmieścia, docierając do Ogrodu Saskiego. 11
sierpnia wycofały się ostatnie oddziały powstańcze walczące na
Ochocie.
(Sytuacja
po upadku Woli i Starego Miasta)
Walki
na Starym Mieście
12
sierpnia Niemcy rozpoczęli natarcie na Stare Miasto bronione przez 9
tys. żołnierzy. W walkach o Starówkę hitlerowcy użyli
najcięższego sprzętu wojennego: wielkokalibrowej artylerii i
lotnictwa. Generalny szturm Niemców na Stare Miasto rozpoczął się
19 sierpnia, jego celem było otwarcie komunikacji przez most
Kierbedzia.
Pomimo
kilkakrotnie podejmowanych prób nie udało się powstańcom rozbić
pierścienia niemieckiego otaczającego Stare Miasto. Niepowodzenie
tych akcji wymusiło decyzję o ewakuacji kanałami, 2 września
ostatnie oddziały opuściły Stare Miasto. Powstańcy walczący w
Śródmieściu po zaciętych walkach zdobyli ważne niemieckie punkty
oporu, m.in.: Pałac Staszica (11 sierpnia), gmach Polskiej Akcyjnej
Spółki Telefonicznej (20 sierpnia), Komendę Policji na Krakowskim
Przedmieściu (23 sierpnia).
5
września Niemcy rozpoczęli powstrzymany przez powstańców atak
wzdłuż Alei Jerozolimskich, pomiędzy Nowym Światem a
Marszałkowską. 6 września padło Powiśle. Brak perspektyw na
pomyślny rozwój dalszych wydarzeń i poniesione w toku
dotychczasowych walk straty skłoniły Komendę Główną AK do
podjęcia w dniach 9-10 września rozmów kapitulacyjnych z Niemcami.
(Walki
w połowie września)
Postawa
Armii Czerwonej
10
IX 1944 ruszyła radziecka ofensywa w kierunku Warszawy. W nowej
sytuacji Polacy zerwali prowadzone wcześniej rozmowy w sprawie
kapitulacji. Ofensywa Armii Czerwonej zatrzymała się jednak po
drugiej stronie Wisły, a rząd radziecki odmówił zgody na
lądowanie na lotniskach pozostających pod kontrolą Armii Czerwonej
samolotów alianckich mających dostarczać zaopatrzenie walczącym
powstańcom.
11
września Niemcy przerwali połączenie Czerniakowa ze Śródmieściem.
W dniach 16-21 września przeprowadzono w rejonie Czerniakowa,
Powiśla i Żoliborza desant żołnierzy 2 i 3 dywizji piechoty
Pierwszej Armii Wojska Polskiego z zajętej 14 września przez wojska
radzieckie Pragi. W sumie przez Wisłę przeprawiono 5 batalionów,
które utworzyły przyczółki na Czerniakowie i Żoliborzu, nie
zdołały ich jednak utrzymać.
Ze
względu na brak odpowiedniego wsparcia artyleryjskiego operacja (w
której poległo blisko 3 tys. żołnierzy) zakończyła się
niepowodzeniem. 23 września skapitulował Czerniaków, jedyny zajęty
przez AK rejon przylegający do Wisły. Po zaciętych walkach w
dniach 24-26 września padł Mokotów, 30 września Żoliborz.
(Zdjęcie
lotnicze Starego Miasta w czasie Powstania)
Upadek
powstania
Tego
samego dnia w Ożarowie rozpoczęły się rokowania kapitulacyjne. 2
października w kwaterze generała E. von dem Bacha podpisano akt
kapitulacji. W dniach 3-5 października oddziały powstańcze złożyły
broń i poddały się Niemcom.
(Sytuacja
w dniu kapitulacji)
Straty
powstańcze ocenia się na 18 tys. zabitych i zaginionych, 25 tys.
rannych. Do niewoli dostało się ok. 15 tys. żołnierzy i oficerów,
w tym mianowany naczelnym wodzem generał T. Komorowski (Bór).
Straty ludności cywilnej wyniosły ponad 180 tys. zabitych (głównie
pomordowanych). Niemcy stracili w walkach 10 tys. zabitych, 6 tys.
zaginionych, 9 tys. rannych oraz ok. 300 pojazdów opancerzonych.
Ok.
25% budynków na terenach objętych walkami uległo zniszczeniu, a
dalsze Niemcy systematycznie burzyli po upadku powstania
warszawskiego. Po kapitulacji powstania żołnierzy umieszczono w
obozach jenieckich, ludność cywilną w obozie przejściowym w
Pruszkowie, skąd rozsyłano ją po terenie Generalnego
Gubernatorstwa lub kierowano do obozów pracy w Niemczech.
(widok
Warszawy: po lewej - przed wojną (1930r); po
prawej - po upadku Powstania)
By
zrozumieć w pełni przyczyny wybuchu Powstania Warszawskiego oraz
stopień determinacji walczących o wolność mieszkańców stolicy,
należy uświadomić sobie jak wielkiej opresji poddana była
Warszawa w latach okupacji.
Łączne
straty ludności Warszawy w latach 1939-1944 wyniosły około 850
tysięcy osób, w tym ok. 170 tysięcy zginęło w czasie powstania,
pozostałe ofiary były zaś wynikiem systematycznego i bezwzględnego
procesu eksterminacji mieszkańców Warszawy trwającego przez cały
okres okupacji hitlerowskiej.
Dla
porównania łączne straty Francji w II wojnie światowej (wojsko i
ludność cywilna) wyniosły ok. 810.000 osób a Wielkiej Brytanii
ok. 388.000 osób.
Łączne
straty Polski w II wojnie światowej (wojsko i ludność cywilna)
wyniosły 6.850.000 osób.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Serdecznie podziękowania za pozostawienie komentarz i przeczytanie posta. To bardzo ważne - i niezmiernie miłe - dla autorów i twórców.